Današnji datum, 9. maj, za Mostarce nije samo sunčana subota, niti sasvim običan dan.
Duboko je urezan u historiju grada na Neretvi , ali i u sjećanje i srca njegovih građana. Deveti maj u Mostaru obilježava se i kao Dan početka opsade grada 1993. godine, ali i kao Dan pobjede 1995. godine.
U zoru 9. maja 1993. godine, kada se cijeli svijet spremao obilježiti Dan pobjede nad fašizmom 1945. godine, kada se Evropa spremala obilježiti svoj dan, počeo je opšti napad snaga Hrvatskog vijeća obrane (HVO) i Hrvatske vojske (HV) na Mostar.
Po istočnom dijelu grada i tamošnjem stanovništu pucalo se iz svih raspoloživih sredstava, a putem radija čuo se proglas HVO-a kojim se pozivalo pripadnike Armije RBiH da se predaju, a svim građanima Mostara bošnjačke nacionalnosti da izvjese bijele čaršafe.
Tog dana počela je jedna od najkrvavijih opsada jednog grada u historiji. Malobrojni i slabo naoružani borci Armije RBiH zaustavili su višestruko nadmoćnijeg agresora na početnim položajima.
U potpunom okruženju našla se Armije RBIH i ogroman broj civila iz Mostara i prognanika iz cijele Hercegovine. Hiljade Mostaraca uglavnom Bošnjaka zatočeno je u koncetracione logore Herceg Bosne
Napad na Vranicu
Toga 9. maja počeo je napad na komandu 41. Slavne brigade i 4. korpusa u zgradi “Vranica”. Nakon herojskog otpora, 10. maja 1993. godine pripadnici HVO-a zarobili su 13 pripadnika Armije BiH koji su krenuli u proboj iz opkoljene Komande.
Televizijski snimci njihovog zarobljavanja i izvještaj novinarke HTV-a Dijane Čuljak, obišli su svijet. Slobodno možemo reći skandalozni izvještaj, jer skoro pa ništa (da ne kažemo ništa) nije istinito rečeno.
Jasno se vidi postrojavanje članova komande 4. korpusa iz zgrade Vranica, koji su potom mučki ubijeni na Mašinskom fakultetu, sjedištu Vojne policije HVO-a.
Punih petnaest godina porodice zarobljenih pripadnika Armije BiH su tragali za njihovom sudbinom kada su njihova tijela pronađena u jami Rimski bunar kod sela Goranci iznad Mostara, sekundarnoj grobnici u koju su prebačeni nakon mučenja i ubistva u sjedištu Vojne policije HVO-a na Mašinskom fakultetu u Mostaru. 9. maja 2008. godine obavljena je zajednička dženaza i ukop za 10 pripadnika Armije Republike Bosne i Hercegovine (ARBiH) iz grupe ‘Vranica 93.’ Još uvijek se ne zna za tijela Feđe Huskovića, Hasana Balića i Šefika Pobrića.
Deblokada grada
U nemogućim uslovima stalnog artiljerijskog dejstva po civilnim objektima, borci Armije BiH i MUP-a RBiH su, iako slabo opremljeni i malobrojni, uprkos velikim žrtvama uspjeli odbraniti Mostar i civilno stanovništvo ali i državu Bosnu i Hercegovinu na ovim prostorima.
Priznanje antifašističke Evrope
Devetog maja 1995. godine prvi put u svojoj historiji Bosna i Hercegovina je dobila poziv da učestvuje na vojnoj paradi u Parizu povodom Dana pobjede nad fašizmom.
Armija RBiH je na ovaj način dobila priznanje za borbu koju je vodila i postala dio evropske antifašističke porodice. Čast da nosi zastavu Bosne i Hercegovine pripala je proslavljenom komandantu 41. Mostarske slavne i viteške brigade Semiru Drljeviću Lovcu.
Bilo je to priznanje herojskoj borbi stanovnika Mostara koji su u nemogućim uslovima odbranili državnost Bosne i Hercegovine i principe zajedničkog života na ovim prostorima. Devetog maja 1995. godine u Parizu cijeli antifašistički svijet je aplaudirao maloj državi koja se suprotstavila probuđenim avetima fašizma.
Zastava koju je nosio Semir Drljević Lovac je zastava pod kojom su ginuli najbolji sinovi Bosne i Hercegovine sa istim motivima kao i antifašisti 50 godina ranije.