“Bosna i Hercegovina je velika nevolja i velika regresija. Nema nikakve vizije kako nastaviti dalje i zato nema budućnosti. Nju je teško opisivati, kamo li objašnjavati”, poručio je član Predsjedništva Bosne i Hercegovine Milorad Dodik nakon što je čestitao 9. januar, koji je ranije osporio Ustavni sud BiH, a koji se slavi kao dan bh. entiteta RS.
“Mi moramo da znamo da je status Republike Srpske o njenoj samostalnosti u okviru Dejtonskog sporazuma, to je nešto što moramo da izborimo”, rekao je Dodik.
Ocijenio je da su Srbi “jedan od rijetkih naroda koje su natjerali da se ponovo bore za iste ciljeve koje su ostvarili”.
“Mi ništa više ne tražimo nego da nam se da ono što je potpisano u Dejtonu. Mislim da Republika Srpska ima budućnost, jer je izdržala najteži period rata i poslijeratnih osporavanja i da danas dostojanstveno može da obilježava ovaj dan, 9. januar, bez obzira na nasrtaje, bez obzira na razne kancelarije, ambasade koji se uopšte ne pitaju”, zaključio je Dodik.
Polaganjem vijenaca na spomen obilježja u Banjoj Luci je počelo obilježavanje “Dana Republike Srpske” koji je 2015. osporio Ustavni sud Bosne i Hercegovine, nakon čega je 2016. na osnovu takođe osporenog referenduma donesen Zakon o Danu Republike Srpske.
U martu 2019. Ustavni sud Bosne i Hercegovine ponovo je odlučivao o Danu Republike Srpske i osporio jednu odredbu zakona u kojoj stoji “na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar utvrđuje se kao Dan Republike”.
Medijima se obratila i predsjednica RS Željka Cvijanović.
“Vrijednost nastanka je i to da je Republika Srpska nastala u vrijeme mira i da je uspjela da se institucionalno izgradi i funkcioniše kao ozbiljna politička zajednica”, poruka je predsjednice Republike Srpske povodom 9. januara.
Cvijanović je istakla da je bilo mnogo teških perioda, izazovnih godina, ali da je “Republika Srpska pokazala svoj kapacitet i sposobnost da ide u susret problemima i da rješava one probleme koji se iznenadno dese”.
“Danas smo ponosni na ovo što imamo, Republika Srpska izgleda mnogo ljepše i izgrađenije. Mnogo je svjesnija sebe, važnosti svog postojanja. To su sve one dobre emocije s kojima želimo da je dalje gradimo. Želimo da radimo u budućnosti sve ono što je neophodno u okviru institucija da bismo izašli u susret potrebama građana”, poručila je Cvijanović.
Neustavan praznik
Podsjetimo, 9. januar kao Dan Republike Srpske 2015. godine je osporio Ustavni sud Bosne i Hercegovine, odlučujući po apelaciji tadašnjeg člana Predsjedništva Bosne i Hercegovine Bakira Izetbegovića.
Zahtjev za mišljenje o tom pitanju Ustavni sud Bosne i Hercegovine je prvo uputio Venecijanskoj komisiji koja je, uz ostalo, ocijenila da je Dan Republike Srpske “utemeljen na istorijskim događajima koji su značajni i važni za samo jedan narod u Republici Srpskoj”.
Ustavni sud se u meritumu osvrnuo na događaje iz 1992, ali je i utvrdio da se 9. januara obilježava i krsna slava Republike Srpske – Sveti arhiđakon Stefan.
“Ustavni sud ponovo naglašava da se ovom odlukom ni na koji način ne dovodi u pitanje pravo građana Bosne i Hercegovine pravoslavne vjeroispovijesti (kao ni slično pravo građana bilo koje druge vjerske zajednice u Bosni i Hercegovini) da slobodno na tradicionalan, odnosno drugi prigodan način obilježavaju svoje praznike, uključujući i slavu Svetog Stefana.
Prema mišljenju Ustavnog suda, takve slobode i prava, a posebno njihova slobodna manifestacija, samo potvrđuju multikonfesionalni i multikulturalni karakter Bosne i Hercegovine kao države i društva. Zbog toga se ovakva odluka Ustavnoga suda u tome kontekstu ne može nikako drukčije razumijevati”, stajalo je u odluci Ustavnog suda.
U septembru 2016. godine održan je referendum u Republici Srpskoj sa pitanjem “Da li podržavate da se 9. januar obilježava i slavi kao Dan Republike Srpske?”, uprkos mjeri Ustavnog suda Bosne i Hercegovine kojom je Odluka o raspisivanju referenduma obustavljena.
Na osnovu rezultata referenduma, Narodna skupština Republike Srpske usvojila je u decembru 2016. godine Zakon o Danu Republike u kojem je utvrđeno da se Dan Republike Srpske obilježava 9. januara kao sekularni praznik.
Odlučujući po apelaciji devet delegata Bošnjaka i Hrvata u Vijeću naroda Republike Srpske Ustavni sud Bosne i Hercegovine je ponovo, u martu 2019. odlučivao o Danu Republike Srpske, donoseći odluku po kojoj je sporan član zakona u kojem se navodi “na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar utvrđuje se kao Dan Republike”.
Taj dio zakona, prema mišljenju suda, neustavan je i protivan je Međunarodnoj konvenciji o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije i Protokolu uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Sud, međutim, odlukom nije doveo u pitanje postojanje samog praznika, niti pravo Narodne skupštine Republike Srpske da raspiše referendum o tome kojeg datuma će se proslavljati Dan Republike Srpske.
Uprkos upozorenjima dijela međunarodnih predstavnika u Bosni i Hercegovini te Ustavnog suda da je svaki pravni subjekt dužan poštovati odluke Ustavnog suda i njegove stavove i da se svako suprotno ponašanje smatra kršenjem Ustava Bosne i Hercegovine, vlasti u Republici Srpskoj nastavili su s obilježavanjem 9. januara kao “Dana Republike Srpske.”