Mada ne djeluje kao da bi se sukob u Ukrajini mogao prenijeti u Bosnu i Hercegovinu u istoj mjeri, NATO i Evropska Unija nebi trebali da podcijene dugoročne rizike ruske podrške predsjedniku Srbije Aleksandru Vučiću i članu Predsjedništva BiH Miloradu Dodiku, izjavili su analitičari za Emerging Europe.
U članku Emerging Europe koji potpisuje Milana Nikolova se navodi da mnogi Srbi otvoreno pokazuju svoju podršku ruskoj invaziji na Ukrajinu, kako u samoj Srbiji, tako i u entitetu Republika Srpska u Bosni i Hercegovini.
One ja podsjetila da se po drugi put otkako je počela ruska invazija na Ukrajinu 24. februara, proteklog vikenda na ulicama Beograda mogla čuti glasna podrška Rusiji.
Međutim, navodi da Srbija nije jedina zemlja u Evropi u kojoj su održane otvoreno proruske demonstracije, te da su slični marševi podrške Rusiji viđeni su i na ulicama gradova u BiH enetitetu Republika Srpska.
“Stotine ljudi okupilo se u Banjaluci, najvećem gradu Republike Srpske, u subotu da pokažu svoju podršku onome što su organizatori nazvali naporima Moskve da oslobodi “potlačeni” narod Ukrajine – jeziva izjava s obzirom na to da je “potlačeni” upravo ono kako mnogo etničkih Srba doživljava svoj status u BiH”, navodi se u članku.
“Za razliku od drugih dijelova Evrope, rat u Ukrajini ima snažne polarizirajuće efekte na Balkanu”, izjavila je za Emerging Europe Asya Metodieva, istraživač na Institutu za međunarodne odnose u Pragu.
“Ovo je vidljivo iz pojačane kampanje dezinformacija koju su pokrenuli mediji naklonjeni Rusiji širom regiona – diskusije između rusofoba i rusofila prisutnije su u lokalnim medijima, jer su takvi “alternativni” pogledi na svijet oduvijek bili prisutni među lokalnim stanovništvom i političkim elitama”, objasnila je ona.
Takvi stavovi su posebno očigledni kod značajnog broja balkanskih pravoslavnih hrišćana koji Rusiju vide kao kulturnog saveznika.
“Međutim, zbog geografske udaljenosti i nedostatka historijskog iskustva s direktnom ruskom carskom ili sovjetskom agresijom, malo ko na Balkanu bi smatrao Rusiju prijetnjom na način na koji to čine drugi pravoslavni narodi u istočnoj Evropi i na Kavkazu”, navodi se.
Metodieva je istakla da su se ruske ambasade posebno aktivno uključile u objavljivanje pogrešnih informacija pored manipulativnih izjava protiv Zapada.
Navodi se da je u Bugarskoj premijer Kiril Petkov od ruske ambasade zatražio izvinjenje nakon što je 3. marta objavila izjavu u kojoj je uporedila rusku invaziju na Ukrajinu s rusko-turskim ratom iz 1877. i 1878. godine koji je odigrao ulogu u oslobađanju Bugarske od Otomanskog carstva .
U susjednoj Grčkoj, također većinski pravoslavnoj naciji, ruska ambasada izdala je saopštenja u kojima sugeriše koje TV kanale Grci treba da gledaju.
“Iako su takvi incidenti, uz užasne slike rata u Ukrajini, rezultirali brzim padom podrške Rusiji među pravoslavnim stanovništvom regiona, Srbija ostaje značajan izuzetak”, piše Nikolova.
“Ključni razlog za sadašnje široko rasprostranjene proruske stavove u Srbiji proizilazi iz snažnog anti-NATO sentimenta, a mnogi Srbi vide Rusiju kao alternativu”, kaže Branislav Radeljić, profesor međunarodnih odnosa na Univerzitetu Necmettin Erbakan u Turskoj.
Da li se Beograd približava Moskvi?
Nikolova navodi da Beograd već dugo teži bližoj integraciji sa Evropskom unijom i da je rajem prošle godine otvoreno nekoliko novih pregovaračkih poglavlja na putu Srbija ka pristupanju.
Međutim, ističe da Srbija istovremeno održava bliske ekonomske i političke veze sa Rusijom i Kinom.
“Ruska invazija na Ukrajinu će vjerovatno učiniti takvu politiku neodrživom na duge staze”, zaključila je Nikolova, te dodala da su poslanici Evropskog parlamenta 11. marta poslali pismo Evropskoj komisiji tražeći da se prekinu svi pregovori o pristupanju sa Srbijom dok ta zemlja ne uskladi svoju vanjsku politiku sa politikom bloka.
Srbija je i dalje jedina evropska zemlja osim Belorusije koja do sada nije uvela nikakve sankcije Rusiji.
Nikolova navodi i da je nacionalna avio-kompanija Srbije, Air Serbia, povećala broj letova do i iz Moskve, “omogućavajući Rusima da zaobiđu zabranu letova u EU”.
Metodieva je ocijenila da je to ojačalo poziciju Srbije kao glasa proruskih zastupnika širom Zapadnog Balkana, prenosi N1.
“Pominjanje rata na Kosovu prikazuje trenutnu situaciju u Ukrajini kao oblik revanša Rusije Zapadu”, tvrdi ona.
“Mnogi Srbi smatraju da nemaju šta da izgube, dok proruski glasovi podržavaju revanšizam bez obzira na moguće negativne posledice”, dodaje Radeljić.
Anketa Evropskog saveta za spoljne poslove iz augusta 2021. pokazala je da 54 posto građana Srbije Rusiju doživljava kao saveznika, dok 95 posto vidi ili kao saveznika ili neophodnog partnera.
Samo 11 posto nacije navelo je EU kao saveznika.
Šta ovo znači za BiH?
Nikolova navodi da, budući da su takve percepcije i dalje uobičajene među Srbima, postavlja se pitanje u kojoj mjeri bi međunarodna zajednica trebala biti zabrinuta zbog mogućnosti da Srbija pokrene u BiH sličnu vojnu akciju kao što je pokrenula Rusija u Ukrajini.
“Bit će poziva na secesiju i Milorad Dodik će bez sumnje izvlačiti korist iz situacija”, kaže Dimitar Bečev, stručnjak za pitanja jugoistočne Evrope na Univerzitetu Oxford.
Nikolova objašnjava da se Dodik dugo se zalaže za bliže veze sa Srbijom i Rusijom, te da su njegovi česti pozivi da se Republika Srpska odvoji od BiH doveli poziva u Evropskom parlamentu da mu se uvedu sankcije.
Bečev, međutim, smatra da Dodik vjerovatno neće formalno proglasiti nezavisnost Republike Srpske.
“Kao prvo, ne podrazumijeva se da će ga Srbija podržati”, tvrdi on.
Međutim, Metodieva je upozorila da “nepostojanje neposredne sigurnosne prijetnje regionu ne bi trebalo da potakne NATO i EU da dugoročno podcijene rizike za Zapadni Balkan”.
Ona tvrdi da povećanje polarizacije znači da će akteri u regionu, poput Srbije i Republike Srpske, nastojati da očuvaju podršku Rusije svojim političkim programima.
Njen stav je da Rusija nije zainteresovana za otvaranje još jednog sukoba u susjedstvu EU, već da će umjesto toga nastojati da njeguje secesionističke narative i podržava Dodika i predsjednika Srbije Aleksandra Vučića.
Radeljić ističe da je, uz unutrašnje podjele, nepostojanje jasne mape puta EU za Bosnu i Hercegovinu doprinijelo i stvaranju vakuuma u Republici Srpskoj.
On dalje tvrdi da je moguće da će eventualni potpuni gubitak Kosova od strane Srbije biti praćen pokušajem Republike Srpske da se otcijepi.
“To je nešto što bi Zapad ovih dana trebao uzeti u obzir umjesto da zatvara oči ili se u najboljem slučaju opredjeljuje za meku kritiku”, kaže Radeljić, te dodaje da što se BiH više ignoriše i prepušta u status quo, to je više vjerovatno da će se Zapad suočiti s još jednim problemom u toj regiji.
“Za sada se čini da ruska strategija na Zapadnom Balkanu funkcioniše. EU i NATO moraju odgovoriti na svaku prijetnju regionalnoj sigurnosti”, zaključila je Metodieva.