Visoki predstavnik Evropske unije za vanjsku politiku i sigurnost Josep Borrell odgovorio je na pismo članu Predsjedništva BiH Miloradu Dodiku.
Pismo prenosimo u cijelosti:
“Ekselencijo,
Hvala vam na vašem pismu od 18. februara, koje je uslijedilo nakon našeg telefonskog poziva od 10. februara, i potvrđuje čvrstu opredijeljenost Bosne i Hercegovine njenoj EU perspektivi. Dozvolite mi da vas uvjerim: glavni cilj EU ostaje osigurati nepovratan napredak zemlje ka članstvu u EU.
Nažalost, radnje koje je nedavno preduzeo entitet Republika Srpska suprotne su Ustavu Bosne i Hercegovine i dovode u opasnost Bosnu i Hercegovinu kao jedinstvenu i suverenu državu sa budućnošću unutar EU.
Na Vijeću za vanjske poslove 21. februara, svi ministri vanjskih poslova EU izrazili su snažnu zabrinutost zbog situacije u Bosni i Hercegovini. Rukovodstvo Republike Srpske već nekoliko mjeseci blokira funkcionisanje državnih institucija i polako, ali uporno vraća unazad 26 godina reformi od Dejtonskog mirovnog sporazuma, nedavnim usvajanjem zakona kojim se uspostavljaju paralelne institucije u poljima pravosuđa i lijekova.
Pokušaji da se ovi koraci legitimiraju kao povratak na originalni Dejton tvrdeći da su oni u skladu sa Ustavom Bosne i Hercegovine dogovorenim prije 26 godina, ne podliježu ispitivanju.
Ustav izričito predviđa da raspodjela odgovornosti između nivoa vlasti može evoluirati tokom vremena, i vrlo je jasno na koji način država može preuzeti nadležnosti, uključujući i sporazume o prijenosu koje potpisuju entiteti.
Ustavni sud Bosne i Hercegovine – kao jedini organ nadležan za tumačenje Ustava – također je potvrdio da oblast koja je prenesena na državni nivo postaje državna nadležnost.
Ustav ne predviđa utvrđivanje postupka vraćanja prenesenih nadležnosti na entitete – takav postupak ni u kom slučaju ne bi mogao isključiti učešće državnih institucija.
Jednostrani koraci za poništavanje ishoda sporazuma o transferu su nezakoniti i osporavaju ustavni poredak Bosne i Hercegovine.
Osim očiglednog nedostatka pravne osnove, akcije koje je pokrenula Republika Srpska nose i važne posljedice za državu i za njene građane. Osnivanje posebne Agencije za lijekove i medicinska sredstva Republike Srpske ugrozilo bi jedinstven ekonomski prostor, stvorilo pravnu nesigurnost i imalo bi neizbježan negativan uticaj na pacijente i privredu.
Agencija za lijekove i medicinska sredstva Bosne i Hercegovine je osnovana 2009. godine kao dio procesa približavanja u okviru Procesa stabilizacije i pridruživanja, jer relevantno zakonodavstvo EU zakonodavstvo zahtijeva uspostavljanje nacionalnog nadležnog tijela nadležnog za odobravanje tržišta kako bi se osigurao funkcionalan, koordiniran i jedinstven sistem regulacije lijekova i medicinskih sredstava, nadziralo jedinstveno tržište ovih proizvoda i osigurala njihova dostupnost na cijeloj teritoriji jedne zemlje.
Povlačenje predstavnika Republike Srpske iz Visokog sudskog i tužilačkog vijeća Bosne i Hercegovine (VSTV BiH) bilo bi nespojivo sa integracijom Bosne i Hercegovine u EU. To bi ugrozilo funkcionisanje i ulogu VSTV-a BiH, čime bi ugrozilo vladavinu prava i osnovna prava svih građana Bosne i Hercegovine.
Povlačenjem iz VSTV-a BiH, sudovi i tužilaštva u Republici Srpskoj također bi izgubili pristup informatičkoj infrastrukturi, uključujući i zajednički elektronski sistem upravljanja predmetima, te bi se morali vratiti na ručne postupke. To bi ozbiljno uticalo na efikasnost pravosudnog sistema, generišući kašnjenja i uskraćivanje pravde na štetu građana i privrede.
Ovakvi potezi značajno potkopavaju izglede za ulazak Bosne i Hercegovine u EU.
Uz vladavinu prava kao kamen temeljac proširenja EU, osnivanje HNK BiH bio je jedan od uslova koje je Evropska komisija postavila 2003. godine za početak pregovora o Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju, koji je pravni osnov procesa pristupanja Bosne i Hercegovine EU.
VSTV BiH ima ključnu funkciju da garantuje nezavisnost, integritet i odgovornost pravosuđa u cijeloj državi, objedinjavanjem procedura za imenovanje i odgovornost članova pravosuđa, čime se garantuje jednakost građana pred zakonom na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine.
Kako se ističe u Mišljenju Evropske komisije o zahtjevu Bosne i Hercegovine za članstvo u EU, zemlja treba unaprijediti funkcionisanje pravosuđa usvajanjem novog zakona o VSTV-u i novog zakona o sudovima BiH u skladu sa evropskim standardima.
EU već godinama raspravlja o ovim pitanjima s vašim predstavnicima u kontekstu strukturiranog dijaloga o pravosuđu. Međutim, nismo vidjeli političko opredjeljenje da se te reforme pokreću, čak ni za usvajanje hitnih izmjena integriteta Zakona o VSTV-u. Ovo je mjesto gdje bi fokus trebao biti.
Uzimajući sve ovo u obzir, pozivamo vas i čelnike Republike Srpske da stanete sa svakom zakonodavnom i političkom inicijativom za povratak takozvanom “izvornom Dejtonu”, te da poštujete Ustav BiH i državne nadležnosti.
EU ne dovodi u pitanje načelo konstitutivnog naroda niti strukturu Dejtona, međutim, kao država koja teži EU, institucionalne strukture i strukture odlučivanja u Bosni i Hercegovini moraju se progresivno prilagođavati kako bi uzele u obzir zahtjeve EU i kako bi mogle efektivno učestvovati u donošenju odluka u EU i u potpunosti implementirati i sprovoditi već dogovoreni sadržaj.
Razumijem zabrinutost izraženu u Vašem pismu u vezi sa nizom pitanja vezanih za funkcionalnost Bosne i Hercegovine. Kao što sam više puta rekao, čvrsto vjerujem da se politička kriza može prevazići nastavkom političkog dijaloga.
O otvorenim pitanjima koja izazivaju vašu zabrinutost potrebno je razgovarati u državnim institucijama i uz puno poštovanje ustavnog i zakonskog okvira i procedura, a ne rješavati ih jednostranim koracima, koji izazivaju ozbiljnu zabrinutost u pogledu zakonitosti. Kada se zvaničnici iz Republike Srpske vrate u državne institucije i osiguraju da one funkcionišu u potpunosti, EU je spremna da omogući smislen i intenzivan dijalog.
Ukoliko do takvog dijaloga ne dođe, a akcije ka demontaži državnih institucija nastave da se konkretno provode, EU neće imati drugog izbora nego da počne razmišljati o upotrebi svih drugih instrumenata iz svog okvira.
U trenutku kada Rusija krši međunarodni zakon i mir u Evropi pokretanjem vojne agresije bez presedana protiv svog susjeda, moramo osigurati stabilnost i jedinstvo u ostatku Evrope. Napad Rusije na Ukrajinu ima posljedice na sigurnost i stabilnost cijele Evrope. Moramo zajedno stati u odbranu teritorijalnog integriteta i suvereniteta Ukrajine”, zaključio je Borelj u pismu upućenom Dodiku.