Francuski Le Monde objavio je tekst Remija Urdana u okviru serijala “Geopolitika mafije”, pod naslovom “Na Balkanu, kriminalne bande u srcu državnog sistema”, prenosi N1.
„Razlozi za eksploziju nasilja posljednjih godina između razbojnika iz Srbije i Crne Gore ponekad ostaju misteriozni. Pucnjave u kafićima, eksplozije automobila, leševi pronađeni na ulicama Beograda, Kotora ili Podgorice, da ne pominjemo nepoznat broj nestalih – sedam godina rata bandi, atentata i osveta, ostavili su bilans od najmanje pedeset mrtvih“, piše list.
Dodaje se da su glavni okidači poznati i oba su se dogodila 2014. godine.
„S jedne strane, nestanak najmanje 200 kilograma kokaina u španskoj luci Valensija očigledno je izazvao podjele u kartelu, na čelu sa Darkom Šarićem, i obilježio izbijanje ‘Kotorskog rata’ između dvije rivalske bande, klana Škaljaraca i klana Kavčana. S druge strane, hapšenje samog Šarića otvorilo je rat za nasljedstvo između njegovih najvjernijih saradnika, koji vode njegovu imperiju dok je on u zatvoru, i ambicioznih pojedinaca, koji sanjaju o većoj samostalnosti i profitu koji je prati“, navodi se u tekstu.
“Željko Ražnatović kao ikona paralelnog svijeta”
Rat bandi dobio je novi zamah dvije godine kasnije, 2016, poslije ubistva Aleksandra Stankovića, poznatijeg kao „Sale Mutavi“, vođe bande Janjičari, sastavljene od najekstremnijih navijača beogradskog fudbalskog kluba Partizan. Tradicionalno, u Srbiji su grupe huligana plodni rezervoar za podzemlje, kao što su to bile za paravojne milicije tokom ratova devedesetih godina, piše Le Monde.
„Ikona ovog paralelnog svijeta bio je, za vrijeme vladavine predsjednika i ratnog komandanta Slobodana Miloševića (1989-2000), Željko Ražnatović, poznatiji kao Arkan, lider navijača Crvene zvezde, drugog fudbalskog kluba u Beogradu, a zatim i vođa Arkanovih tigrova, paravojne grupe koja je radila po naređenju srpske tajne policije. Arkan, koji je međunarodnim sudom optužen kao i Milošević za zločine protiv čovječnosti, ubijen je u hotelu Interkontinental u Beogradu, neposredno prije pada predsjednika Srbije, od strane ubice koji je, kao i on, u jednoj ruci imao mafijaški pištolj, a u drugoj policijsku značku“, piše Le Monde.
Glavni centri za pranje novca od trgovine ljudima su građevinarstvo, ugostiteljstvo, turistička infrastruktura itd, piše francuski list.
„Od pada komunizma i ratova u bivšoj Jugoslaviji, balkanske mafije su se toliko razvile da se danas smatraju glavnim akterima međunarodnog organizovanog kriminala. Srpske, crnogorske i albanske bande, koje su počele da bujaju prije tri decenije, od krijumčarenja oružja i cigareta, sada su glavni faktor prispijeća južnoameričkog kokaina u Evropu. One takođe trguju heroinom i proizvode marihuanu i sintetičke droge. Njihov profit je takav da su uložili veliki dio prihoda u legalne ekonomske tokove“, navodi se u tekstu.
„Zaostavština jugoslovenske tajne policije“
Dok su albanski kriminalci u početku proistekli iz povezanosti sa italijanskim mafijašima, oni u Srbiji i Crnoj Gori u u startu su imali prilično originalni adut, koji se, na tom nivou, može naći samo u Rusiji – njihova bliska veza sa državom, navodi list.
Satkana u vrijeme komunizma jugoslovenske tajne policije, pojačana u vrijeme ratova Miloševićevih specijalnih službi, ta veza je i dalje izuzetno jaka, konstatuje Le Monde.
Stručnjaci se čak pitaju da li se Srbija i Crna Gora mogu opisati kao „mafijaške države“ i, s obzirom na finansijsku moć koju je stekao svijet organizovanog kriminala, da li se još uvijek radi o razbojnicima koji su u službi države ili su sada te dvije države te koje su u službi razbojnika.
U Srbiji razlikuju tri različita perioda.
„Milošević je bio kum kriminalaca i paravojnih formacija. Onda je 2000. godine premijer Zoran Đinđić pokušao da riješi problem, pa su ga ubili 2003“, priča Vuk Cvijić, novinar nedeljnika NIN.
Za vrijeme vladavine Demokratske stranke, između 2000. i 2012. godine, „iako je još uvijek bilo korupcije, više nije postojala direktna veza između srpskih vlasti i organizovanog kriminala“, smatra Cvijić.
“Saradnja Vučića i mafije”
U to vrijeme izvedene su dvije velike policijske operacije, u saradnji sa Interpolom i stranim policijskim službama – Operacija Sablja, protiv zemunskog klana i Đinđićevih ubica (2003) i Operacija Balkanski ratnik, protiv kartela Darka Šarića (2009).
„Danas, pod Vučićem, država i mafija ponovo sarađuju do te mjere da više ne postoji jasna razlika između njih“, kaže Vuk Cvijić.
Neko bi se čak mogao zapitati da li je mafija postala jača od države.
“Đukanović gazda”
U Crnoj Gori je priča drugačija, jer je isti čovjek Milo Đukanović na vlasti od pada komunizma 1991.
„Đukanović je gazda. Svi crnogorski klanovi imaju istog poslodavca – predsjednika države“, optužuje Jova Martinović, poznati novinar koji dvadeset godina istražuje organizovani kriminal.
Razlika sa Latinskom Amerikom je u tome što je Pablo Eskobar bio bandit koji je djelovao protiv države. U Crnoj Gori, Pablo je predsjednik, dodaje Martinović.
Blizak odnos između političkih vlasti i organizovanog kriminala očigledno je teško dokazati s obzirom da, čak i ako neke istrage ponekad ukažu na nekog političara ili biznismena, „organska veza istorijski ide putem tajnih službi“, primjećuje evropski diplomata koji odavno poznaje svu zamršenost srpske i crnogorske vlasti.
„Trgovinu organizuju vlasti Srbije i Crne Gore. Mnogi kriminalci imaju značke tajne službe ili policije. Dvojica predsjednika rade zajedno i imaju zajedničke interese“, kaže Jovo Martinović.
“Droga i ilegalna trgovina”
Eksperti takođe ukazuju na ulogu, pored svakog predsjednika, rođenog brata koji upravlja porodičnim poslovima. Andrej Vučić u Beogradu i Aco Đukanović u Podgorici tako igraju ključnu ulogu na ivici politike, biznisa i prljavog novca, piše Le Monde.
„Droga je jedno“, kaže diplomata.
Međutim, Đukanović je svoje bogatstvo nesumnjivo još više izgradio na privatizaciji nego na ilegalnoj trgovini. Njegov brat Aco je milijarder, konstatuje novinar Le Monde Remi Urdan.
„Niko na međunarodnoj sceni ne zna kako da se uhvati u koštac s pitanjem organizovanog kriminala u Srbiji i Crnoj Gori“, kaže Stevan Dojčinović, istražitelj na srpskom istraživačkom sajtu Krik, „jer niko ne razumije srž problema – to nije problem korupcije pojedinaca, to je državni sistem“.